Botnet là gì? Làm thế nào để phòng chống Botnet hiệu quả?

Bạn đã bao giờ nhận được hàng chục email thay đổi toàn bộ thông tin của mình trong một ngày chưa? Hiện tượng này được các chuyên gia an ninh mạng nhận định là hoạt động của Botnet, một hành động xâm nhập thiết bị dựa trên một phần mềm chạy ẩn trên hệ thống máy tính của bạn. Ở bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá Botnet là gì, chúng lây nhiễm vào các thiết bị như thế nào và những cách phòng chống botnet hiệu quả mà người dùng cần biết. Khám phá ngay.

Botnet là gì?

Về cơ bản, Botnet chính là một đội quân gồm các thiết bị bị tấn công, tất cả đều hoạt động bí mật dưới sự kiểm soát của một kẻ xấu nào đó. Bản thân thuật ngữ này xuất phát từ việc kết hợp “robot” và “net” (mạng), và nó đề cập đến một tập hợp các thiết bị kết nối internet đã bị nhiễm phần mềm độc hại, được điều khiển hoàn toàn bởi tội phạm mạng được gọi là “người chăn nuôi bot”. Mỗi thiết bị bị xâm nhập trong mạng botnet được gọi là “bot”.

Những bot này có thể là bất cứ thứ gì, từ máy tính cá nhân, máy tính xách tay đến điện thoại thông minh và thậm chí cả các thiết bị kết nối Internet vạn vật (IoT) như TV thông minh hoặc webcam. Thông thường, chủ sở hữu hoàn toàn không biết rằng thiết bị của họ đã bị nhiễm virus và là một phần của Botnet. Mặt khác, người chăn bot có thể ra lệnh đồng thời cho tất cả các bot, biến chúng thành một công cụ mạnh mẽ cho các hoạt động độc hại khác nhau.

Kích thước của botnet có thể rất khác nhau, từ vài chục đến hàng triệu máy bị xâm nhập. Những kẻ nuôi botnet thường nhắm mục tiêu vào những người dùng không nghi ngờ thông qua email lừa đảo, tải xuống trang web độc hại hoặc thậm chí các bản cập nhật phần mềm bị nhiễm độc.

Các loại Botnet phổ biến

Botnet có nhiều loại khác nhau, mỗi loại có điểm mạnh riêng biệt. Dưới đây là một số loại phổ biến nhất mà người dùng có thể tham khảo:

Botnet máy khách-máy chủ

Đây là cấu trúc botnet cổ điển. Một máy chủ trung tâm, được gọi là máy chủ Chỉ huy và Kiểm soát (C&C), đóng vai trò là bộ não của hoạt động. Các thiết bị bị lây nhiễm, hay còn gọi là “bot”, kết nối với máy chủ C&C và nhận hướng dẫn. Các hướng dẫn này có thể bao gồm từ gửi email spam đến phát động các cuộc tấn công từ chối dịch vụ (tấn công DoS).

Các botnet máy khách-máy chủ tương đối dễ cài đặt, khiến chúng trở nên phổ biến đối với những kẻ tấn công. Tuy nhiên, việc phụ thuộc vào một máy chủ C&C duy nhất khiến chúng dễ bị tấn công. Nếu các chuyên gia bảo mật gỡ bỏ máy chủ C&C, mạng botnet sẽ trở nên vô dụng.

Botnet IRC

Các botnet này tận dụng các kênh Internet Relay Chat (IRC) để liên lạc. Cũng giống như người dùng thông thường trên IRC, các thiết bị bị nhiễm tham gia các phòng trò chuyện được xác định trước, nơi chúng nhận được các lệnh ngụy trang dưới dạng tin nhắn trò chuyện từ kẻ tấn công giả dạng người dùng khác. 

Phương pháp này cung cấp chế độ ẩn danh cho kẻ tấn công vì lưu lượng IRC có thể gây nhiễu và khó theo dõi. Tuy nhiên, máy chủ IRC có thể tắt các kênh botnet nếu phát hiện hoạt động đáng ngờ.

Botnet P2P – Peer-to-peer Botnet

Các botnet P2P loại bỏ hoàn toàn máy chủ trung tâm. Các thiết bị bị nhiễm giao tiếp trực tiếp với nhau, khiến chúng trở nên linh hoạt hơn trước. Botnet này rất ít khi thất bại và việc hạ gục các bot riêng lẻ có tác động gây hại ít nhất đến toàn bộ hệ thống mạng. Tuy nhiên, cấu trúc phi tập trung này cũng khiến việc quản lý chúng trở nên phức tạp hơn đối với những kẻ tấn công.

Hybrid Botnets

Các botnet này kết hợp các thành phần của các cấu trúc khác nhau. Ví dụ: một botnet có thể sử dụng mô hình máy khách-máy chủ để lây nhiễm ban đầu và sau đó chuyển sang giao tiếp P2P cho các hoạt động liên tục. Sự kết hợp này mang lại cho kẻ tấn công lợi ích của cả việc kiểm soát tập trung và tăng khả năng phục hồi.

Hiểu các loại botnet khác nhau sẽ giúp doanh nghiệp có những biện pháp phòng chống tốt hơn. Nó cho phép các chuyên gia bảo mật xác định các lỗ hổng và thực hiện các chiến lược giảm thiểu có mục tiêu.

Phương thức tấn công của Botnet

Botnet giống như đội quân kỹ thuật số và những kẻ tấn công có thể tận dụng chúng cho nhiều mục đích xấu. Dưới đây là cái nhìn sâu hơn về một số phương pháp tấn công botnet phổ biến:

1. Tấn công từ chối dịch vụ phân tán (DDoS)

Đây có lẽ là chiến thuật botnet nổi tiếng nhất – Botnet DDoS. Bằng cách làm tràn ngập máy chủ hoặc mạng mục tiêu với một lượng lớn yêu cầu từ tất cả các thiết bị (bot) bị nhiễm trong mạng botnet, kẻ tấn công có thể áp đảo mục tiêu và khiến người dùng hợp pháp không thể truy cập được. Để dễ hiểu hơn, bạn có thể tưởng tượng trang web bị tấn công dồn dập bởi hàng triệu yêu cầu cung cấp thông tin đồng thời, khiến trang web bị lỗi hoặc trở nên cực kỳ chậm.

2. Trộm cắp thông tin xác thực

Botnet có thể được sử dụng để đánh cắp thông tin đăng nhập cho nhiều tài khoản trực tuyến khác nhau. Điều này có thể đạt được thông qua các trò lừa đảo được nhúng trong các email spam do mạng botnet gửi. Các email có thể lừa người dùng nhấp vào các liên kết độc hại hoặc tải xuống các tệp đính kèm nhằm đánh cắp thông tin đăng nhập của họ cho email, ngân hàng, mạng xã hội hoặc các tài khoản khác.

3. Spam thư rác và lừa đảo

Như đã đề cập trước đó, botnet là công cụ chính để khởi động các chiến dịch thư rác và lừa đảo quy mô lớn. Những kẻ tấn công có thể sử dụng các thiết bị bị nhiễm để gửi hàng triệu email spam chứa các liên kết hoặc tệp đính kèm độc hại. Những email này thường giả dạng bề ngoài là những email hợp pháp, lừa người dùng không nghi ngờ tiết lộ thông tin cá nhân hoặc nhấp vào liên kết tải phần mềm độc hại xuống thiết bị của họ, tiếp tục mở rộng mạng botnet.

4. Đánh cắp dữ liệu

Botnet có thể được sử dụng để đánh cắp dữ liệu nhạy cảm từ các thiết bị bị xâm nhập. Điều này có thể bao gồm thông tin tài chính, tài liệu cá nhân, tài sản trí tuệ hoặc dữ liệu có giá trị khác. Dữ liệu bị đánh cắp sau đó có thể được bán trên thị trường chợ đen hoặc được sử dụng cho các cuộc tấn công tiếp theo.

5. Khai thác tiền điện tử

Một số botnet được sử dụng để chiếm quyền xử lý của các thiết bị bị nhiễm để khai thác tiền điện tử. Về cơ bản, điều này biến các thiết bị trở thành những người vô tình góp phần vào hoạt động khai thác tiền điện tử của kẻ tấn công, làm cạn kiệt tài nguyên và tăng hóa đơn tiền điện.

6. Lừa đảo nhấp chuột

Botnet có thể được sử dụng để tạo ra các nhấp chuột gian lận vào quảng cáo. Điều này có thể làm tăng giá trị của chiến dịch quảng cáo nhưng hoàn toàn là các cú click ảo, cho phép kẻ tấn công kiếm lợi từ các nhà quảng cáo.

Đây chỉ là một số cách phổ biến nhất mà botnet được sử dụng trong các cuộc tấn công. Khi công nghệ phát triển, những kẻ tấn công không ngừng phát triển các phương pháp mới để khai thác botnet cho mục đích xấu của chúng.

Cách ngăn chặn Botnet hiệu quả

Botnet là một mối đe dọa nghiêm trọng, nhưng với những biện pháp bảo mật mạnh mẽ, doanh nghiệp có thể giảm đáng kể nguy cơ lây nhiễm. Sau đây GCS Vietnam sẽ đưa ra một số cách chống botnet hiệu quả, ngăn những tác hại không mong muốn đối với dữ liệu doanh nghiệp:

Cập nhật phần mềm

Một trong những phương pháp đầu tiên và cũng phổ biến nhất đó là cập nhật phần mềm. Phần mềm đã cũ thường chứa các lỗ hổng mà botnet khai thác. Vì vậy, bạn cần tạo thói quen nhất quán cập nhật hệ điều hành, trình duyệt web và tất cả các ứng dụng (bao gồm plugin và tiện ích bổ sung) ngay khi có bản cập nhật.

Mật khẩu mạnh & Xác thực đa yếu tố (MFA)

Bảo mật càng mạnh và phức tạp thì tội phạm mạng sẽ khó xâm nhập hơn. Sử dụng kết hợp chữ hoa và chữ thường, số và ký hiệu cho mật khẩu của bạn. Tránh sử dụng cùng một mật khẩu cho nhiều tài khoản và cân nhắc sử dụng trình quản lý mật khẩu để tạo và lưu trữ mật khẩu mạnh.

Xác thực đa yếu tố (MFA) bổ sung thêm một lớp bảo mật yêu cầu bước xác minh thứ hai (như mã từ điện thoại của bạn) ngoài mật khẩu của bạn. Điều này làm giảm đáng kể nguy cơ truy cập trái phép, ngay cả khi mật khẩu của bạn bị xâm phạm.

Cẩn thận với các cuộc tấn công lừa đảo

Email lừa đảo là một trong những phương thức tấn công phổ biến của các cuộc tấn công botnet. Dưới đây là một số cách để bạn có thể đối phó với các dạng lừa đảo qua email này:

• Rà soát địa chỉ người gửi: Đừng chỉ dựa vào tên được hiển thị. Kiểm tra địa chỉ email đầy đủ, được xác thực. Các công ty hợp pháp sẽ không gửi email từ các miền đáng ngờ hoặc sai chính tả.
• Di chuột qua các liên kết: Trước khi nhấp vào bất kỳ liên kết nào, hãy di con trỏ qua liên kết đó để xem URL đích ở góc dưới cùng bên trái của cửa sổ trình duyệt. Hãy cảnh giác với các liên kết không khớp với văn bản hiển thị hoặc dẫn đến các trang web không mong muốn.
• Kiểm tra tệp đính kèm: Không mở tệp đính kèm từ những người gửi không xác định hoặc những người bạn không quen biết. Ngay cả khi bạn biết người gửi, hãy thận trọng với các tệp đính kèm có đuôi tệp bất thường (ví dụ: .exe thay vì .pdf).
• Cảnh giác với các liên kết hành động khẩn cấp: Email lừa đảo thường cố gắng tạo ra cảm giác cấp bách hoặc hoảng sợ để gây áp lực buộc bạn phải nhấp vào liên kết hoặc hành động mà không cần suy nghĩ. Hãy bình tĩnh và xác minh tính hợp pháp của email trước khi trả lời.

Phần mềm chống virus & chống phần mềm độc hại

Công cụ bảo mật mạnh mẽ có thể phát hiện và chặn phần mềm độc hại cố gắng lây nhiễm vào thiết bị của bạn và tích hợp nó vào mạng botnet. Luôn cập nhật phần mềm chống vi-rút, anti botnet và chống phần mềm độc hại để đảm bảo khả năng bảo vệ tối đa vì các loại bonet cũng như virus mới luôn được cập nhật mỗi ngày mà chúng ta khó có thể kiểm soát.

An ninh mạng (Dành cho doanh nghiệp & tổ chức)

Việc triển khai các biện pháp bảo mật bổ sung trên sẽ giúp nâng cao mạng lưới bảo mật. Bạn có thể tham khảo các tùy chọn sau:

• Tường lửa: Tường lửa hoạt động như một rào cản giữa mạng nội bộ của bạn và internet bên ngoài, lọc lưu lượng truy cập đến và đi dựa trên các quy tắc được xác định trước. Tường lửa có thể giúp chặn lưu lượng truy cập độc hại có thể cố gắng lây nhiễm các thiết bị trên mạng của bạn.
• Hệ thống phát hiện xâm nhập (IDS): Hệ thống IDS liên tục giám sát lưu lượng mạng để phát hiện hoạt động đáng ngờ, chẳng hạn như nỗ lực khai thác lỗ hổng hoặc giành quyền truy cập trái phép. Khi phát hiện sự bất thường, IDS có thể đưa ra cảnh báo và giúp quản trị viên thực hiện hành động thích hợp.

Sử dụng bảo mật Google Workspace

Google Workspace cung cấp một bộ tính năng bảo mật hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao chiến lược ngăn chặn mạng botnet:

– Cài đặt bảo mật của Bảng điều khiển dành cho quản trị viên: Bảng điều khiển dành cho quản trị viên của Google cho phép quản trị viên định cấu hình các cài đặt bảo mật khác nhau cho miền Workspace của tổ chức, bao gồm:

• Triển khai mật khẩu mạnh mẽ và phức tạp: Thực thi các yêu cầu về độ dài và độ phức tạp của mật khẩu tối thiểu để đảm bảo người dùng tạo mật khẩu mạnh có khả năng chống lại các cuộc tấn công vũ phu tốt hơn.
• Giám sát đăng nhập đáng ngờ: Giám sát các lần đăng nhập để phát hiện hoạt động đáng ngờ, chẳng hạn như đăng nhập thất bại nhiều lần từ các vị trí bất thường. Điều này có thể giúp xác định các vi phạm tiềm ẩn và ngăn chặn truy cập trái phép.
• Ngăn chặn mất dữ liệu (DLP): Định cấu hình quy tắc DLP để xác định và ngăn dữ liệu nhạy cảm bị chia sẻ vô tình hoặc có ý định xấu ra bên ngoài tổ chức. Điều này có thể bao gồm dữ liệu như số thẻ tín dụng, thông tin khách hàng.

– Lọc thư rác: Google Workspace tự động lọc tỷ lệ lớn email spam, giảm đáng kể khả năng các cuộc tấn công lừa đảo tiếp cận hộp thư đến của bạn. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải luôn cảnh giác vì một số mã ẩn có thể lọt qua các bộ lọc.

– Cổng email bảo mật (SEG): Các tổ chức có thể tích hợp các cổng bảo mật bổ sung với Workspace để tăng cường khả năng bảo vệ hệ thống. SEG có thể tận dụng các kỹ thuật phát hiện mối đe dọa nâng cao để phân tích email đến và đi để tìm phần mềm độc hại, nỗ lực lừa đảo, thư rác và các mối đe dọa khác.

– Quản lý điểm cuối: Google Workspace cung cấp các công cụ quản lý điểm cuối cho phép quản trị viên thực thi các chính sách bảo mật trên thiết bị (bao gồm máy tính để bàn, máy tính xách tay và thiết bị di động)

Lời kết

Tóm lại, bằng cách hiểu cách thức hoạt động của botnet là gì và thực hiện các chiến lược phòng ngừa hiệu quả, bạn có thể giảm thiểu đáng kể rủi ro mà Botnet gây ra cho doanh nghiệp. Đối với các doanh nghiệp và tổ chức, việc tận dụng các tính năng bảo mật do các nền tảng như Google Workspace cung cấp sẽ hỗ trợ tăng cường lớp an ninh hệ thống. Hãy liên hệ ngay GCS Vietnam qua LiveChat để được hỗ trợ đăng ký và dùng thử miễn phí Google Workspace ngay hôm nay!